महाद्वीप, देश, राजधानी एवं उनकी मुद्रा

Table of Contents

देश, राजधानी एवं मुद्रा –

1. एशिया महाद्वीप :-

देशराजधानीमुद्रा
भारतदिल्लीरुपया
पाकिस्तानइस्लामाबादरुपया
श्रीलंकाजयवर्धनेरुपया
नेपालकाठमांडूरुपया
मालदीवमालेरुपया
बांग्लादेशढाकाटका
भूटानथिम्पून्गूलट्रम
इस्लामिक अमीरात अफगानिस्तानकाबुलअफगानी रुपया
इंडोनेशियानुसंतारा (पूर्व – जकार्ता)रूपिया
मलेशियाकुआलालम्पुररिंग्गिट
सिंगापुरसिंगापुर सिटीडॉलर
थाईलैंडबैंकॉकबहत
फिलीपींसमनीलापीसो
कम्बोडियानामपेन्हरिएल
वियतनामहनोईडॉग
ब्रुनेईबंदर सेरी बेगवानडॉलर
म्यांमारनाईपेईतावक्यात
लाओसवियंतियानन्यूकिपलाओ
पूर्वी तिमोरडिल्लीडॉलर
जापानटोक्योयेन
चीनबीजिंगरिनबिंग, युआन
उत्तरी कोरियाप्योंगयांगवान
दक्षिण कोरियासियोलवॉन
ताइवानताइपेडॉलर
उजबेकीस्तानताशकंदसोम
किर्गिस्तानबिश्केकसोम
कजाकिस्ताननुरसुल्तान (पूर्व-अस्थाना)टेंगे
ताजिकिस्तानदुशान्बेसोमोनी
तुर्कीअंकारालीरा
ईराकबगदाददीनार
ईरानतेहरानरियाल
कतरदोहारियाल
बहरीनमनामादीनार
यमनसानारियाल
लेबनानबेरूतपाउंड
ओमानमस्कटरियाल
जॉर्डनअम्मानदीनार
हांगकांगविक्टोरियाडॉलर
साइप्रसनिकोसियापाउंड
सीरियादमिश्कपाउंड
कुवैतकुवैत सिटीदीनार
फिलिस्तीनरामल्लाहपाउंड
इजराइलयेरूशलमन्यूशेकेला
संयुक्त अरब अमीरातअबुधाबीदिरहम

✦ चीन :-

➤ विश्व में जनसंख्या का सबसे बड़ा देश
शंघाई – चीन का मैनचेस्टर
चीन की दीवार – निर्माण – शिहवांगती द्वारा
चीन – लोहा, कोयला, टिन, कपास, चावल, गेहूँ, चाय में विश्व में प्रथम स्थान
पीपुल्स डेली – बीजिंग से निकलने वाला प्रमुख समाचार पत्र

✦ जापान :-

➤ भूकंपों का देश, सूर्यादय का देश
औसाका – पूर्व का मेनचेस्टर (जापान का मैनचेस्टर)
कोबे – खिलौना नगरी
माउटंफूजी – जापान की सर्वोच्च चोटी (3776 मी.)
➤विश्व का कपास का सबसे बड़ा आयातक
USA द्वारा 6 अगस्त 1945 को हिरोशिमा तथा 9 अगस्त 1945 को नागासाकी पर क्रमशः परमाणु बम लिटिल बॉय व फेटमैन गिराये
➤ एशिया का सबसे विकसित देश
नाइचो – यह जापान की गुप्तचर संस्था है।

✦ श्रीलंका :-

➤ पूर्व का मोती, सिहंल द्वीप, सिलोन नाम से प्रसिद्ध
शुरूआती राजधानियाँ – केंडी, कोलम्बो
बौद्ध धर्म – राजकीय धर्म
पिथुरालागला – सर्वोच्च चोटी
महावेली – श्रीलंका की गंगा
कोलम्बो – सबसे बड़ा जल पतन
हबनटोटा – चीन के सहयोग से निर्मित

✦ अफगानिस्तान :-

➤ अफीम का सबसे बड़ा उत्पादक देश
➤ तालीबान संगठन के कब्जे में है

✦ पाकिस्तान :-

शुरूआती राजधानी – कराची
संस्थापक – मो. अली जिन्ना
प्रथम प्रधानमंत्री – लियाकत अली
➤ नहरों का देश
सर्वोच्च चोटी – तिरचमीर
वास्तविक कब्जे की सर्वोच्च चोटी – K²/गॉडविन ऑस्टिन
आई.एस.आई. – यह पाकिस्तान की गुप्तचर संस्था है।
डॉन – कराची से निकलने वाला प्रमुख समाचार पत्र

✦ फिलीपींस :-

एशियाई विकास बैंक (ADB) का मुख्यालय – मनीला (1967 ई.) , कुल सदस्य – 68
अंतराष्ट्रीय चावल अनुसंधान केन्द्र – मनीला।

✦ सिंगापुर :-

➤ एशिया में सर्वाधिक जनसंख्या घनत्व वाला देश
➤ प्रतिव्यक्ति आय में एशिया में प्रथम

✦ कम्बोडिया :-

यहाँ विश्व का सबसे बड़ा मन्दिर – अंगोरवाट का विष्णु मंदिर है
➤ हाल ही में विश्व का आठवाँ अजूबा घोषित

✦ बांग्लादेश :-

संस्थापक – हबीबुर्रहमान (प्रथम राष्ट्रपति)
पूर्व नाम – पूर्वी पाकिस्तान
➤ नदियों का देश
चटगांव – बड़ा हवाई अड्डा, बड़ा जल पतन, बड़ा शहर
राष्ट्रीय पशु – बंगाल टाईगर
राष्ट्रगान – आमार-सोनार-बांग्ला
रचियता – रविन्द्रनाथ टैगोर

✦ नेपाल :-

राष्ट्रीय पशु – गाय
➤ विश्व में सर्वाधिक जलविद्युत की संभावना वाला देश
➤ सबसे नया संविधान (2015 ई.)

✦ इंडोनेशिया :-

ज्वालामुखी – विस्फोटो व सुनामी लहरों का देश
➤ सिनकोना वृक्ष सर्वाधिक है जिससे कुनैन औषधि बनाई जाती है, जो मलेरिया नियंत्रण में सहायक है
➤ जावा व सुमात्रा, बोर्नियों द्वीप यही पर है

✦ मलेशिया :-

‘रबड़-ए-स्टेट’ नाम से प्रसिद्ध
प्राचीन नाम – मलाया।

✦ थाईलैण्ड :-

➤ रबड़ का सर्वाधिक बड़ा उत्पादक
➤ सफेद हाथियों का देश

✦ म्यांमार :-

➤ पेगोड़ा का देश (बौद्ध धर्म का देश)
राष्ट्रीय पक्षी – मोर।

✦ कजाकिस्तान :-

➤ एशिया के अन्तः वर्ती 12 देशों में सबसे बड़ा क्षेत्रफल वाला देश

✦ ईराक :-

➤ सर्वाधिक खजूर उत्पादक देश
अल मुखबरात – यह ईराक की गुप्तचर संस्था है

✦ सऊदी अरब :-

➤ सर्वाधिक तेल उत्पादक देश

✦ ईरान :-

विश्व की सबसे बड़ी तेल रिफाइनरी – अबादान
सावाक – यह ईरान की गुप्तचर संस्था है

✦ मंगोलिया :-

➤ एशिया की नाड़ी।

✦ तुर्की :-

➤ अनातोलिया का पठार।

✦ इजरायल :-

➤ यहुदी धर्म का देश
येरूशलम – विश्व में साम्प्रदायिक सद्भाव का केन्द्र
मोसाद – इजरायल की गुप्तचर संस्था है।

✦ नोट :-

गाजा पट्टी विवाद – ईजराइल व फिलीस्तीन के मध्य।
हमास – फिलीस्तीन समर्थित आतंकवादी संगठन

 

2. अफ्रीका महाद्वीप :-

देशराजधानीमुद्रा
अल्जीरियाअल्जीरियर्सदीनार
ट्यूनिशियाट्यूनिसदीनार
लिबियाहूण/त्रिपोलीदीनार
तंजानियाडोडामाशिलिंग
सोमालियामोगादिशूशिलिंग
यूगांडाकम्पालाशिलिंग
केन्यानेरोबीशिलिंग
जिम्बाबवेहरारेजिग
सेनेगलडकारफ्रेंक
बुरंडीबुझुमबुरा (गितेगा)फ्रेंक
चाडएनदजामैनाफ्रेंक
मालीबमाकोफ्रेंक
कोमोरूसमोरोनीफ्रेंक
गिनीकोनाक्रेफ्रेंक
नाइजरनियामीफ्रेंक
मध्य अफ्रीकन गणराज्यबांगूईफ्रेंक
बुर्किनाफासोक्वागोदोगोफ्रेंक
जिबुतीजिबुती सिटीफ्रेंक
गेबॉनलिव्रेविलेफ्रेंक
लाईबेरियामोनरोबियोफ्रेंक
रवांडाकिगालीफ्रेंक
टोगोंलोमेफ्रेंक
गुयानामलाबोफ्रेंक
अंगोलालुआंडाक्वांचा
मलावीलिलाग्वेक्वांचा
जाम्बियालुसाकाक्वांचा
मॉरीशससेंट लुईसरूपया
सेशेल्सविक्टोरियारूपया
मिश्रकाहिरापाउंड
सूडानखार्तुमपाउंड
दक्षिण सुडानजुबापाउंड
दक्षिण अफ्रीकाकेपटाउन (राजनैतिक राजधानी), प्रिटोरिया (क्वाने) – प्रशासनिक राजधानीरेंड
नामिबियाविंडहोकरेंड
मोजाम्बिकमपूतोमेटिकल
लेसोथोमशेरूलोति
गाम्बियाबंजूलदलासी
स्वाजीलैण्डम्बाबनेलिलाग्वे
नाईजीरियालागोस/अबुझानेरे
जायरेकिन्शासाजेरे
घानाअक्राकेडी
इरिट्रियाअस्मारानागफा
मोरक्कोरबातदिरहम
इथोपियाअदीश अबाबाबिर्र
बोत्सवानागेबोरोनपुला
मेडागास्करअन्न्तानानिरिवोमालागासी

 

✤ अफ्रीका की जानकारी :-

➤ विश्व में क्षेत्रफल व जनसंख्या का दूसरा बड़ा महाद्वीप
मनुष्य (Homosapiens) की उत्पति वाला महाद्वीप
➤ न्यून साक्षरता, सर्वाधिक जनसंख्या वृद्धि दर, कुपोषित, गरीब, एड्स पीड़ित, न्यून जीवन प्रत्याशा, सर्वाधिक मरूस्थल वाला महाद्वीप
➤ चारो गोलार्द्धों में बसा एकमात्र महाद्वीप
एकमात्र महाद्वीप जिससे होकर – कर्क रेखा, मकर, भूमध्य, ग्रीनविच रेखा गुजरती है

✦ नाईजर :-

➤ ताड़ तेल का देश

✦ मिश्र :-

➤ नील नदी का उपहार
➤ पिरामिडों का देश
गिजे का पिरामिड – सबसे बड़ा देश

✦ स्वाजीलैण्ड :-

➤ न्यून जीवन प्रत्याशा वाला देश

✦ नाईजीरिया :-

➤ यहाँ गर्म पवनों को डॉक्टर पवनें कहते है

3. यूरोप महाद्वीप :-

देशराजधानीमुद्रा
नार्वेऑस्लोक्रॉनर
स्वीडनस्टॉकहॉमक्रॉनर
डेनमार्ककोपेनहेगनक्रॉनर
आइसलैण्डरिक्याविकक्रॉनर
क्रोएशियाजागरेवकुना
हंगरीबुडापेस्टफ्रोरिंट
रोमानियाबुखारेस्टल्यू
ब्रिटेन/इंग्लैण्डलंदनपाउंड
सर्बियाबेलग्रेडदीनार
अजरबैजानबाकूमनत
चेकगणराज्यप्रागकोरूना
जॉर्जियातिब्लसीलारी
रूसमॉस्कोरूबल
बेलारूसमिन्शकरूबल
आर्मेनियायेरेवानरूबल
बोस्निया – हर्जेगोविनासरायेवोंदीनार
उत्तरी मेसिडोनियास्कोपजेदीनार
अलबानियातिरानालेक
स्लोवाक – गणराज्यब्रातिस्लावाक्राउन
पोलैण्डवारसाज्लोति
यूक्रेनकीवहीरविनिया
स्विजरलैण्डबर्नफ्रेंक
फ्रांसपेरिसयूरो
स्पेनमेड्रिडयूरो
पुर्तगाललिस्बनयूरो
नीदरलैण्डएम्सटर्डमयूरो
फिनलैण्डहेलसिंकीयूरो
लैटवीयारीगायूरो
एस्टोनियातल्लिनयूरो
लिथुआनियाविलनियसयूरो
यूनानएथेंसयूरो
माल्टावालेटायूरो
लक्जमबर्गलक्जमबर्ग सिटीयूरो
सानमारिनोसानमारिनो सिटीयूरो
मोंटेनीग्रोपैडगोरिकायूरो
जर्मनीबर्लिनयूरो
इटलीरोमयूरो
स्कॉटलैण्डएडिनबर्गयूरो
आयरलैण्डडब्लिनयूरो
ऑस्ट्रियाविएनायूरो
बेल्जियमब्रुसेल्सयूरो
बुल्गारियासोफियायूरो
स्लोवेनियान्यूकिल्यानयूरो

 

✤ यूरोप की सामान्य जानकारी :-

क्षेत्रफल – 6 स्थान
जनसंख्या – 3 स्थान
➤ जनसंख्या में न्यून वृद्धि वाला महाद्वीप, सर्वाधिक जनघनत्व वाला, सर्वाधिक विकसित महाद्वीप
➤ प्रायद्वीपों का महाद्वीप
➤ औद्योगिक क्रांति की सर्वप्रथम शुरूआत (1750 ई. ब्रिटेन से)

✦ब्रिटेन :-

➤ द टाइम्स, डेली मिरर, डेली मेल सभी लंदन से निकलने वाले समाचार पत्र है

✦ नार्वे :-

➤ मध्यरात्रि का देश

✦ UK (United Kingdom) :-

स्थापना – 1707 ई. (England and Scotland)
1807 ई. में तीसरा देश जुड़ा – प्तमसंदक

✦ फिनलैण्ड :-

➤ झीलो व खाड़ियों का देश
➤ नाटो का 31वाँ सदस्य बना (2023)

✦ फ्रांस :-

➤ किसानों का देश
➤ शेम्पेन शराब के लिए प्रसिद्ध
पेरिस – सुरा व सुन्दरियों का शहर
➤ खाद्यान्न में आत्मनिर्भर यूरोप का एकमात्र देश

✦ बाल्टिक देश :-

➤ लैटवीया, लिथुआनिया, एस्टोनिया

✦ स्केनडेनेशिवयाई देश :-

➤ नार्वे, स्वीडन, फिनलैण्ड

✦ इटली :-

➤ यूरोप का भारत
वेनिस – ‘‘एड्रियाटिक की रानी‘‘

✦ डेनमार्क :-

➤ डेयरी उद्योग के लिए प्रसिद्ध

✦ यूरोप का कम्बल :-

➤ गल्फ स्ट्रीम

✦ स्विटजरलैण्ड :-

➤  यूरोप का खेल मैदान
गर्म पवन – फॉन

4. उत्तरी अमेरिका :- 

देशराजधानीमुद्रा
संयुक्त राज्य अमेरिकावाशिंगटन डी. सी.डॉलर
कनाडाओटावाडॉलर
मैक्सिकोमैक्सिको सिटीपीसो
क्यूबाहवानापीसो

✦कनाडा :-

➤ विश्व में सबसे लम्बी समुद्रतटीय सीमा बनाने वाला देश
वुड बफेलो पार्क – विश्व का सबसे बड़ा उद्यान

✦ क्यूबा :-

➤ चीनी का कटोरा

✦ USA :-

➤ विश्व की एकमात्र महाशक्ति
आजादी – 4 जुलाई 1776 ई. (ब्रिटेन से)
➤ प्रथम लोकतंत्र अपनाने वाला देश
➤ संविधान में कुल अनुच्छेद – 7
➤ विश्व का प्रथम लिखित संविधान वाला देश (1787 से 1789 ई.)
➤ स्वतंत्रता आंदोलन का नेतृत्वकर्ता व प्रथम राष्ट्रपति जॉर्ज वाशिंगटन
राष्ट्रपति का कार्यकाल – 4 वर्ष
➤ 1 व्यक्ति अधिकतम 2 बार राष्ट्रपति बन सकता है
विश्व की सबसे बड़ी माँस मण्डी – शिकागो
म्यूजियम ऑफ नेचुरल हिस्ट्री – विश्व का सबसे बड़ा संग्रहालय
लॉस एंजिल्स – हॉलीवुड नगरी
विश्व का सबसे बड़ा जल पतन – न्यूयॉर्क
केनेडी हवाई अड्डा (न्यूयॉर्क) – विश्व का सबसे व्यस्त हवाई अड्डा
सी.आई.ए. – यह यू.एस.ए. की गुप्तचर संस्था है

5. दक्षिण अमेरिका :-

देशराजधानीमुद्रा
ब्राजीलब्राजीलियारियल
अर्जेन्टीनाब्यूनस आयर्सपीसो
चिलीसेंटियागोपीसो
उरूग्वेमोटेंवीडियोपीसो
कोलम्बियाबोगोटापीसो
बोलिवियालापाजबोलिवियाने
पराग्वेअसनश्यानगुआरानी
जमैकाकिंग्स्टनडॉलर
गुयानाजॉर्जटाउनडॉलर
त्रिनिदाद एवं टोबेगोपॉर्ट ऑफ स्पेनडॉलर
पेरूलीमान्यूशोल
इक्वेडोरक्यूटोशुक्रे/अब डॉलर
वेनेजुएलाकराकसबोलिवर

✤ सामान्य जानकारी :-

ब्राजील :- साँपों का देश व दक्षिण अमेरिका में जनसंख्या एवं क्षेत्रफल में सबसे बड़ा देश।
अमेजन वन :- पृथ्वी का फेफड़ा
रियोडिजेनेरो :- प्रथम पृथ्वी सम्मेलन 1992 ई. में हुआ जिसका एजेन्डा-21 प्रसिद्ध है।
ब्यूनस आयर्स(अर्जेंटीना) :- विश्व में माँस का सबसे बड़ा निर्यातक जल पतन।
केंडोर :- शिकारी पक्षी
रिया :- नहीं उड़ने वाला पक्षी
हमिंग बर्ड :- सबसे छोटा पक्षी
लामा :- ऊँट प्रजाति का पशु जो थुकता है।
चिली :- विश्व की ऊँची रेल लाइनें
लापाज (बोलिविया) :- विश्व की ऊँची राजधानी
पेरू :- चाँदी का सर्वाधिक भंडार वाला देश
➤ अमेजन बेसिन में एनाकोंडा सर्प पाया जाता है।

✦ नोट :- अमेरिका महाद्वीप की खोज – कोलम्बस द्वारा, 1492 ई. तथा वास्तविक खोजकर्ता – वेस्पुसी एमेरिगो

6. ऑस्ट्रेलिया :-

देशराजधानीमुद्रा
ऑस्ट्रेलियाकेनबराडॉलर
न्यूजीलैण्डवेलिंगटनडॉलर
फिजीसुवाडॉलर

आस्ट्रेलिया क्षेत्रफल में 7वाँ व जनसंख्या में 6वें स्थान है। अतः विश्व का सबसे छोटा महाद्वीप है।

✤ऑस्ट्रेलिया :-

प्यासी भूमि व गहरे कुओं का देश

खोज – जेम्स कुक द्वारा (1770 ई.)
राष्ट्रीय पशु – कंगारू
ऑस्ट्रेलिया को ‘‘द्वीपीय महाद्वीप’’ कहते है।

➤ ऐमू :- नहीं उड़ने वाला पक्षी।
➤ कोकाबर्रा :- लाफिंग जकास नाम से प्रसिद्ध
➤ प्लेटीपस :- विचित्र पाणी
➤ यूकेलिप्टस :- पेड़ सर्वाधिक यही है।
➤ केनबरा :- उद्यानों की सिटी
➤ सिडनी :- बड़ा शहर व बड़ा बंदरगाह
➤ मेलबॉर्न :- विश्व का दूसरा बड़ा क्रिकेट स्टेडियम
➤ जनसंख्या नीति – ‘हम दो, हमारे दस’।
➤ कीवी :- न्यूजीलैण्ड का राष्ट्रीय पक्षी
➤ न्यूजीलैण्ड :- न्यूजीलैण्ड को दक्षिण का इंग्लैण्ड कहते है।

7. अण्टार्कटिका :-

➤ क्षेत्रफल – 5वाँ
➤ जन शून्य, विज्ञान को समर्पित, श्वेत महाद्वीप
➤ खोज – जेम्स कुक द्वारा
➤ वास्तविक खोजकर्ता – फेबियन शोफेन विलिंग (1821 ई.)
➤ ब्लिजर्ड – ठंडी व बर्फीली हवाएं
➤ पेंगविन – बड़ा पक्षी
➤ भारत के 3 केन्द्र :-

1. दक्षिण गंगोत्री 1983 ई.
2. मैत्री 1988 ई.
3. भारती 2012 ई.

Leave a Comment

Join WhatsApp

Join Now

Join Telegram

Join Now